INŻYNIERIA GENETYCZNA W MEDYCYNIE |
Współcześnie,
dziedzina jaką jest inżynieria genetyczna rozwija się niezwykle szybko i ma
coraz szersze zastosowania, zwłaszcza w medycynie. Stwarza ona ogromne szanse
dla ludzi dotkniętych lub zagrożonych niedoskonałościami genetycznymi poprzez
stosowanie tzw. terapii genowych.
Jest kilka sposobów naprawy
nieprawidłowo funkcjonującego genomu:
- podstawienie uszkodzonych alleli
prawidłowymi;
- korekcje, czyli naprawa
uszkodzonych genów;
- wprowadzenie normalnego genu do
zmutowanej komórki na przykład drogą transdukcji.
U człowieka istnieje
bardzo dużo zaburzeń wywołujących choroby
genetyczne, których przyczyną są zmiany w ludzkich genach. Zmiany te powodują brak
białka lub wytwarzanie białka niedoskonałego. Inżynieria genetyczna rozwiązała
te problemy przez umożliwienie klonowania
genów kodujących poszczególne białka. Obecnie wykorzystuje
się drobnoustroje produkujące insulinę, czynniki krzepliwości krwi i hormon
wzrostu, które można otrzymać w wyniku rekombinacji
DNA. Produkty te pozbawione są zanieczyszczeń
wywołujących choroby u ludzi (ryzyko takie dotyczy substancji leczniczych,
produkowanych przez zwierzęta).
Metodami
inżynierii genetycznej produkowane są także szczepionki, stosowane głównie
przeciwko chorobom wirusowym. Wykorzystuje się m.in zrekombinowane drożdże
(jako zmienione genetycznie mikroorganizmy), produkujące szczepionki przeciwko
wirusom zapalenia wątroby typu B. Obecnie prowadzi się też badania nad
wykorzystaniem bakterii lub drożdży do syntezy szczepionek chroniących przed
AIDS. Ponadto, zmodyfikowane bakterie E. coli wykorzystuje się obecnie do
syntezy całego szeregu leków np. przeciwzakrzepowych. Na skalę przemysłową
produkowane są także:
-
czynnik IX (krzepnięcia krwi);
-
interferony alfa, beta i gamma (działanie przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe i
odpornościowe);
-
interleukina (czynnik układu immunologicznego);
-
erytropoetyna (hormon stymulujący produkcję erytrocytów).
Na
wdrożenie czeka jeszcze kilkadziesiąt nowych biotechnologii produkcji innych
substancji, produkowanych dotychczas jedynie w organizmie człowieka i zwierząt.
Duże nadzieje wiąże się z możliwością wprowadzania genów do komórek u ludzi,
np. w celu uzupełnienia braków genetycznych czy też walki z nowotworami. W
nauce oraz medycynie duże znaczenie odgrywają sondy molekularne, które
stanowią element testów diagnostycznych (tzw. testy genetyczne)
wykorzystywanych w celu wczesnego wykrywania szeregu chorób dziedziczonych . W
badaniach takich wykorzystuje się zdolność sondy do hybrydyzacji z określoną
sekwencją badanego DNA.
Inne
przykłady zastosowania inżynierii genetycznej w medycynie to :